Essay Roald Bloemendal, winnaar Odd Fellow Jeugdprijs 2019

Vrede op aarde, een utopie?

Door Roald Bloemendal
Almere College Dronten, Januari 2019

In 2013 kwam mijn vader terug van een zes maanden durende uitzending naar Afghanistan. Zes maanden lang zag ik als 10-jarig jochie mijn vader alleen via Skype. Zwaar? Het viel mee, het was namelijk niet de eerste keer. Hij werd naar Afghanistan gestuurd, omdat het daar al sinds eind 17de eeuw onrustig is.
Niet alleen in Afghanistan is het onrustig. Op elk continent, met uitzondering van Antarctica, zijn er één of meer landen die hun soldaten paraat aan de grens of zelfs in een ander land hebben.

Niet alleen openlijk, maar ook heimelijk worden er oorlogen gestreden. Zo zijn er twee Iraniërs in Nederland door het Iraanse regime gedood, is er een Saoedische journalist ‘verdwenen’ op de ambassade in Turkije en annexeert China eilanden in de Gele Zee. Er is nog steeds veel oorlog en ik vraag me af waarom. Kunnen we niet vredig naast elkaar leven?
Ik ben tot de conclusie genomen van niet. Het is nog nooit in de beschreven geschiedenis voorgekomen dat er nergens oorlog was. Daarom ga ik als zoon van twee militairen uitleggen waarom vrede slechts in een utopie mogelijk is, maar we er zeker naar moeten blijven streven.

Eerst is het belangrijk dat het begrip vrede wordt opgehelderd. Vrede is namelijk meer dan de afwezigheid van oorlog. Zoals de Amerikaanse president Ronald Reagan zei: “Peace is not the absence of conflict, but the ability to cope with conflict by peaceful means.” Daarnaast is vrede van oorsprong een Germaans woord en betekent “rechtstoestand van zekerheid.”

Oorlog heeft een simpelere definitie. Oorlog is elke vorm van conflict tussen bevolkingsgroepen of staten, ook propaganda-, guerrilla- of burgeroorlogen vallen hieronder.
Nu dit duidelijk is, kijk ik naar de geschiedenis. Zo’n periode van vrede heeft zich namelijk nog nooit voorgedaan. Zelfs de beroemde bijna tweehonderd jaar durende ‘Pax Romana’ was geen echte vrede. Dit was slechts een periode waarin het bestaan van het Romeinse Rijk niet bedreigd werd en er een politieke stabiliteit was. De ‘vrede’ werd bewaakt door grote legioenen die gruwelijke strafexpedities organiseerden om tegenstanders te straffen. Omdat de Romeinen onze historie uit die tijd hebben beschreven, denken wij dat het vrede was. “History is written by the victors,” zoals de Britse premier Winston Churchill zei.

Ook in het heden komt een situatie van echte vrede nauwelijks voor. In 2014 namen er precies 11 landen geen deel aan een gewapend conflict. Dat waren Zwitserland, Japan, Qatar, Uruguay, Mauritius, Chili, Botswana, Costa Rica, Vietnam, Panama en Brazilië. Een aantal van deze landen voldoet echter niet aan mijn omschrijving van vredig. Want hoewel er geen sprake was van een conflict met een ander land, was er wel degelijk sprake van een drugsoorlog.

Sommigen zullen zeggen dat Zwitserland in vrede is geweest, omdat ze altijd neutraal zijn gebleven. Zwitserland heeft om die neutraliteit te behouden in verhouding tot het aantal inwoners, op Israël na, het grootste leger ter wereld. Niet alleen relatief, maar ook absoluut hebben ze een erg groot leger. Het Zwitserse leger heeft bijna 400.000 militairen. Ter vergelijking, Nederland heeft 40.000, Duitsland 235.000 en Amerika 460.000 actieve militairen. Dit komt door de militaire dienstplicht die Zwitserland heeft en het feit dat het leger altijd in de hoogste staat van paraatheid is, terwijl de primaire taak van het Zwitserse leger landsverdediging is. “Als ge vrede wilt, bereidt dan de oorlog voor,” zoals Livius zei. Wel doen ze mee aan vredesmissies, zoals in Bosnië-Herzegovina. Als ieder land zo’n leger zou hebben en zich slechts op die taken zou richten, zou er dan vrede mogelijk zijn?

Ja, als ieder land zich slechts met landsverdediging bezig houdt, is er geen sprake van een gewapend conflict, maar zoals we eerder hebben gelezen, is vrede meer dan dat. Ik zie daarnaast ook niet gebeuren dat een land zich slechts richt op landsverdediging. De situatie rondom Israël is een goed voorbeeld. Er is in mijn ogen geen oplossing voor deze kwestie. De Arabische wereld wil de staat Israël namelijk nog steeds ‘de zee in drijven.’ Israël wil dit uiteraard voorkomen, maar ik geloof niet dat de Arabische wereld met minder genoegen zal nemen. Israël claimt namelijk dat het land de Joden toebehoort. Dit is zo’n fundamenteel andere opvatting, dat ze het hier nooit eens gaan worden.

En zelfs als de Arabische staten en Israël een overeenkomst hebben, zal die nooit zonder leger gehandhaafd kunnen worden, omdat er nog meer organisaties zullen ontstaan die blijven doorstrijden vanwege andere idealen.

Tijdens mijn voorbereiding las ik een stuk van een anonieme auteur. Hij zei dat vrede wél mogelijk is. Ik was benieuwd en begon te lezen. Hij stelde dat er vrede kon zijn, als er een nieuw beschaving werd gesticht. Hiervoor is een drastische daling van de bevolking nodig, bijvoorbeeld door een Derde Wereldoorlog. Hij zei er achteraan dat hij dit niet wilde, maar het de enige manier was.

Dat zette me aan het denken. Ergens heeft hij wel gelijk. We zijn tegenwoordig met zoveel mensen dat het onmogelijk is om de opvattingen van iedereen te respecteren. Op individueel niveau is dit al een probleem, maar op nationaal niveau nog veel meer. Maar oorlogvoeren voor vrede is volgens mij een paradox. Net zoals men niet in het water springt om op te drogen, kan men geen oorlog voeren om vrede te behalen. Kijk naar Joegoslavië, Irak en ja, Afghanistan. Ook na de westerse interventie is het in deze landen nog steeds chaos.

Toch ben ik ervan overtuigd dat we naar vrede moeten blijven streven. Ik denk dat vredesmissies hier ondersteunend kunnen zijn, als we de al aanwezige structuren versterken. Deze structuur is bij het volk bekend en er zal dus geen opstand vanuit het volk ontstaan.

Daarnaast moeten we niet langer een marionettenregime, een schijnbaar zelfstandig regime dat eigenlijk handelt naar westerse normen en waarden, ophangen in landen omwille van de rust en veiligheid, maar we moeten ze die vrede zelf laten creëren. Antoine de Saint-Exupéry schreef: “Als je een schip wil bouwen, roep dan geen mannen en vrouwen bij elkaar om hen bevelen te geven, om ze elk detail uit te leggen, om ze te vertellen waar ze alles kunnen vinden. In plaats daarvan, leer ze verlangen naar de enorme eindeloze zee.”

Dit is een radicale verandering ten opzichte van hoe het nu gaat, maar zoals Einstein zei: “We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them.”

Kortom is vrede slechts mogelijk in een utopie. Dat neemt niet weg dat we een heel eind kunnen komen in onze huidige situatie. Het is tijd dat we landen helpen met de bestaande machtsstructuren en stoppen met onze portie “democratie” brengen door het huidige regime omver te werpen. Vredesmissies, dat is waar we op moeten focussen. We moeten een nieuwe uitstraling krijgen, niet langer “wij zijn hier om democratie te brengen,” maar “wij zijn hier om jullie te helpen, zodat jullie zelf kunnen bepalen wat er met het land gebeurd.” Dat is de weg naar vrede. Zoals Confucius vijfhonderd jaar voor Christus al zei: “Wie het doel weet, voelt zich zeker, wie zich zeker voelt komt tot rust, wie tot rust komt kan vrede brengen, wie vrede heeft kan plannen maken, wie een levensplan heeft kan slagen.”

 

Bronnen

https://citaten.net/zoeken/zoeken.html
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/de-wereld-van-nu-lijkt-huiveringwekkend-veel-op-die-rond-14-18~b24574cc/
https://gathering.tweakers.net/forum/list_messages/230968
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Vrede
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Zwitsers_leger
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Nederlandse_krijgsmacht
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bundeswehr


Overige essays (worden gedownload)

Amber Veldhuis
Kelson Raven
Kim van Loon
Mitzy Keijdener
Vivian van Klaarbergen